O momento Coiote

Mariano Rajoy felicitouse de conseguir unha liña de crédito de até 100.000 millóns de euros dos socios europeos, marchou á Eurocopa, satisfeito, e non quixo pronunciar a palabra rescate-. Sen embargo, un rescate é xustamente iso: como non es quen de saír polos teus propios medios do foxo no que estás metido (neste caso, como non podes financiarte no mercado para prestar a Bankia o capital que precisa para sobrevivir) un organismo especializado presta unha axuda -e como non podía ser doutro xeito nestes tempos mercantilizados, cobra duramente por auxiliarte-

Claro que as institucións europeas poderían –incluso deberían- prestar directamente ás entidades bancarias en problemas. Pero esa negativa a constituír un embrión de unión bancaria é parte xustamente das dificultades que vive Europa. A Merkel non se lle oculta que comezar por encargarse dos bancos en dificultades é o primeiro paso para ocuparse tamén directamente dalgúns dos problemas dos países intervidos. E a súa opinión pública toleraría malamente meter máis diñeiro do contribuínte alemán para lanzar outro salvavidas aos manirrotos GIPSI. E os países xa auxiliados (é un dicir…) reivindicarían a aplicación da cláusula da nación máis favorecida. ¿Por qué a España si e a nós non? Por iso, desde a posición egoísta en que está instalada a dirixencia europea, é preferible que sexan os propios gobernos os responsables de tratar coas entidades financeiras con furados no seu balance –e desde a esfera común ao sumo ábreselle, unha liña de crédito, en condicións de mercado e, ás veces, mandátase ao BCE para que inxecte liquidez nos bancos en condicións favorábeis-. Por certo, ¿alguén entende por qué o BCE pode ofrecer montañas de liquidez aos bancos ao 1% pero aos estados hai que cargarlle un interese de mercado? Son as normas, dise. Pero houbo máis de tres anos para modificalas.

Encomendar aos gobernos asfixiados unha operación adicional de salvamento pode quebralos –ilustrando así a miopía europea-. Aumenta a débeda, obriga a xerar un superávit adicional para devolver os xuros e, sobre todo, desvela a ausencia dunha armazón común de seguranza mesmo en conxunturas críticas. A fatal conexión entre un rescate puramente bancario e un rescate soberano está xa trazada. Quizais isto serva para esclarecernos unha parte das razóns polas que os rescates non están funcionando. Condenar a un país a unha sobredose de austeridade fai coincidir a caída do consumo privado e do consumo público; e elimina calquera posibilidade, por remota que fose, de espertar do investimento. A demanda interna, aínda máis polo chán. Deste xeito a austeridade anúlase a si mesma, nunha espiral autodestrutiva, na que está a economía grega e, con diferentes niveis de intensidade, outros países europeos. Por iso é tan importante edificar unha sólida e eficiente rede de seguranza europea, que preste axuda nunhas condicións aceptábeis. Grecia ten que construír un estado eficaz, cobrar impostos, etc. etc. Efectivamente. Favorezamos en consecuencia una situación en que isto sexa posible; insiramos neste proceso a maior parte da sociedade grega –hoxe non o está-, renegociando o memorando si é preciso, démoslle tempo para construír institucións eficaces. E si, sexamos esixentes en que cobren impostos, ofrezan información veraz, reduzan a burocracia e instilen competencia en mercados pechados.

¿Cál é a outra parte das razóns do fracaso dos rescates? Parafraseando a Arquímedes, precísase un punto de apoio para comezar a moverse. Nestas economías, entre as que está a nosa, ese punto está no exterior. Son condicións necesarias para superar a doenza impulsar o crecemento –é posible con custes limitados, capitalizando o BEI, por exemplo, con efecto multiplicador relevante- e tolerar un nivel de inflación maior que o actual. Algúns países de Europa teñen marxe e deben usalo polo ben de todos (incluídos eles mesmos)

Europa asómase ao precipicio, aproxímase o momento Coiote. No vindeiro Consello europeo temos unha oportunidade –posiblemente sexa a última- para endereitar o rumbo. ¿Tenderemos unha ponte ao futuro ou limitarémonos a un gastado anuncio de bos propósitos –un paso á fronte precipitándonos no baleiro-?

¿NON HAI ALTERNATIVA?[

¿NON HAI ALTERNATIVA?[1]

(Publicado en El País -Galicia, maio de 2012)

Feijóo, o noso Presidente, leva uns meses sen discurso sobre a situación económico-social de Galicia. Antes, Zapatero cargaba con todo. Asumira un papel que Daniel Pennac, nun magnífico libro, Au bonheur des ogres, consideraba indispensable: o de bouc-émissaire –seguramente porque lera a R. Girard-. Pero ese alibi foise co vento e xa non hai sufridor ao que cargar as culpas. ¿Qué nos pode dicir agora? Se lera a Sartre, que os culpábeis son os outros: Rajoy (pode pensalo pero non dicilo en alta voz) ou a herdanza recibida (xa non cola) ou a oposición que non colabora (non é compatible coa súa enerxía sarkosiana). Por iso, agora, o noso Presidente, cala, abrumado pola situación, procurando que non ollemos para il para procurar solucións. Pero se non é útil en tempos duros,  ¿para qué sirve a autonomía?

Ímosllo dicir. O País Vasco celebrou, hai pouco máis de tres anos, ao tempo que Galicia, eleccións autonómicas. Gañou o PSE, con Patxi López, reemprazando ao PNV, despois de décadas. En Bilbao, hai poucos meses, chamoume a atención a sensación de prosperidade que se vivía no ambiente, comparativamente con Galicia –tamén de tranquilidade polo fin de ETA-. Non non deixemos levar por sensacións, Consultemos as estatísticas.

Entre o primeiro trimestre do ano 2009 (as eleccións foron o 1 de marzo) e o de 2012 Galicia aumentou nun 65% a súa taxa de desemprego (102.900 parados máis, até o 20.2%) mentres que o País Vasco incrementouna nun 31% (31.600 parados máis, situándose no 13.5%). Destruíronse en Galicia 118.000 empregos, en termos netos; en Euzkadi, 48.100.

¿Lembran vostedes o primeiro mandamento do contrato de Feijóo con Galicia? Era, cito textualmente, “recuperar a senda da creación de emprego”. ¿Terá o noso Presidente que recoñecer aquí un primeiro e decisivo fracaso?

O País Vasco creceu nos últimos dous exercicios (2010/2011) un 2.2% en termos reais; Galicia, só un 0.4%. E así sucesivamente. Poderiamos seguir coas cifras, pero xa abondou. 

¿Ten máis competencias o País Vasco no ámbito económico? Si, pero marxinalmente: unha pequena diferenza na xestión das políticas activas de emprego. ¿Ten máis recursos? Sen dúbida, o sistema de concerto outorga máis financiamento á comunidade autónoma, pero ven sendo así desde hai lustros. Non, non é aquí onde está o compoñente diferencial. Algo pode influír o fin de ETA, equilibrando a situación (normalizándoa) co conxunto de España. Pero seguramente o que marca a diferenza é o uso do autogoberno a favor do crecemento (Goberno López) fronte a unha xestión sen norte, aparentemente obsesionada pola austeridade cega (Goberno Feijóo) –aínda que duplicará a débeda no seu mandato-.

Non, o responsable da crise non é Feijóo. Pero o exemplo vasco indica que se pode facer mellor. Cando menos a diferenza entre esa comunidade e a nosa debería ser asumido polo Presidente. Nun contexto de extrema dificultade, uns vao bem e outros mal, que diría Fausto. Non son o mesmo unhas e outras políticas.

---

[1] As referencias francófilas, unha homenaxe á victoria de Hollande.

LECCIÓNS DA CRISE

Se algo aprendemos nesta crise é o carácter sumamente especial do sector financeiro. Os gobernos deixan quebrar pequenos negocios, pequenas e grandes empresas –aínda que procuren axudalas ou, nalgúns casos, mantelas vivas artificialmente-. Pero é moito máis difícil que deixen caer a un banco, sen optar antes por experimentar todas as solucións, incluída a nacionalización, total ou parcial. ¿Non se lembran de Rumasa, un holding con 17 entidades bancarias? ¿Ou de Banesto? ¿Ou da CAM, Cajasol e outras moi recentemente? E agora Bankia. Pasa en todo o mundo –por máis que algúns reputados economistas digan o contrario-. ¿Por qué hai esa sobre protección aos bancos, sobre todo aos que son too big to fail?

Polo risco de contaxio. O sistema bancario comercial está tan interrelacionado entre si e co resto da economía que unha quebra provocaría un colapso do conxunto. Non só padecerían os accionistas (como en calquera quebra, e resulta normal), ou os obrigacionistas (entre os que estarían os titulares de depósitos), se non todos aqueles que tiveran relacións con estes; o medo envenelaría ao entramado económico, conxelándoo. As externalidades negativas son tan grandes que o estado se e na obriga de intervir para evitar males maiores. Por certo, xa en épocas normais funciona o Fondo de Garantía de Depósitos que, até un límite, protexe aos titulares evitando os pánicos bancarios (que destrozan a calquera entidade) e outros mecanismos.

Derivemos dúas consecuencias. A primeira, que accionistas e directivos do sector financeiro viven nun mundo maravilloso. Mentres as cousas van ben, obteñen unha máis que notable remuneración polos seus esforzos ou o seu capital; e se van mal está a rede do estado para protexelos fronte as adversidades. Certo, os accionistas perderán unha proporción do seu capital e isto debería facelos máis responsables. Pero, ¿os directivos? Como as remuneracións variables tender a ser independentes dos resultados a longo prazo, a asunción de riscos excesivos, se ten un premio a curto, convértese nunha boa estratexia. Cando non existen accionistas, como nas caixas, e os altos directivos son os reis do mambo pola irresponsabilidade ou neglixencia dos membros dos consellos de administración os freos son menores. Non, o problema central das caixas non foi a excesiva politización; foi o poder sen disciplina da tecnoestrutura, que diría Galbraith. Por iso é tan importante a transparencia sobre soldos e incentivos; e a creación de marcos onde as responsabilidades estean claras.

A segunda, que a intervención do estado, cando teña que producirse, terá que ir acompañada da asunción de perdas e responsabilidades polos causantes da situación; e presidida por unha estratexia de recuperación dos recursos. Rato advirte aos accionistas qeu perderán coa intervención de Bankia. E que non pode ser doutro xeito, pois perderían máis sen a intervención, investiron mal e permitiron aos xestores (ao propio Rato) tomar decisións equivocadas. E se houbo decisións adoptadas con criterios pouco profesionais, os xestores deben ser levados a asumir as súas responsabilidades (e, desde logo, a quedarse sen primas, bonus e premios de xubilación). Pero agora a entrada de recursos públicos ten que crear as condicións para que poida ser viable a entidade e polo tanto os novos accionistas maioritarios (todos nós) poidan vender cando, dentro de sete ou dez anos, o seu valor de mercado estea plenamente recuperado.

Dous apuntes finais. Non debemos permitir a introdución de deseños ideolóxicos tamén no sistema financeiro. A recentralización non é unha solución. Sumar Bankia con NGbanco e CaixaCatalunya fai máis complexa a solución e non responde á orixe dos problemas. As caixas vascas son as máis solventes –porque se centraron no seu territorio e adoptaron as pautas do negocio tradicional-. E o carácter público de algún banco comercial non debería asustarnos, se é transitorio e funciona sen vantaxes especiais.

Pero  tampouco o carácter rexional ou público son garantía en si mesmo de adecuado funcinamento. Os landerbanken rescatados en Alemania serían un exemplo máis. O reto é sempre ter un sistema regulatorio que inhiba os riscos excesivos, un esquema de supervisión eficiente e un sistema de incentivos adecuado para os que deben tomar as decisións nas entidades.

BANKIA E NGB

(publicado en La Voz de Galicia, xuño 2012)

A aínda inconclusa crise de BANKIA evidencia o fracaso da estratexia do goberno pero abre algunha perspectiva nova para NGB. Vaiamos por partes.

Con BANKIA, o goberno perde crédito.

É difícil achacar esta crise á herdanza, cando a indefendible xestión estivo a cargo de profesionais de confianza do Partido Popular e, incluso, de Rato, unha das súas figuras de máis relumbrón, logo do encarnizado enfrontamento entre Gallardón e Aguire. Por non falar de Bancaja. Ademais, o espectáculo ofrecido, que Draghi critica acerbamente, pon en dúbida a capacidade xestora do goberno Rajoy. Denigrar ao supervisor non axuda, cando restaurar a confianza na capacidade autónoma de España parecía ser a liña estratéxica. Dificultar a aclaración das responsabilidades, tampouco, cando se predica transparencia plena.

O peor: unha sensación acentuada de improvisación. Aínda non sabemos cantos recursos serán precisos para o saneamento definitivo da entidade nin quén ou cómo vai pagar. Ao tempo que se despreza a axuda de Bruxelas, cando será imprescindible. Este é o principal erro, que deberá ser enmendado en breve

Digámolo con claridade. O saneamento do sistema financeiro é unha condición indispensable para a recuperación. Precisaranse ducias de miles de millóns de euros (algunhas estimacións falan de 100.000 millóns) para compensar as perdas derivadas da explosión da burbulla inmobiliaria –como explicou nestes mesmas páxinas Manuel Lago-, sobre todo, pero tamén o menor valor das entidades participadas e os efectos da crise sobre a morosidade de familias e empresas.

¿Quén vai achegar estes fondos? Os que precisen os bancos máis saneados, eles mesmos ou os seus accionistas Pero, para as entidades na órbita do FROB, sobre todo despois da experiencia de Bankia, terán que ser fondos públicos. O que se pode discutir: en qué proporción de España ou de Europa, ou , se queremos ser máis realistas, cómo os vai facer Europa chegar ás entidades. Os que protestan pola achega de recursos públicos descoñecen a historia e ignoran que as alternativas son todas peores. ¿Deixamos caer a Bankia? Pero, ¿garantimos o diñeiro dos depositantes? ¿Só co Fondo de Garantía de Depósitos? Non. A discusión real é se van ser recuperados, en vez de socializar perdas. As experiencias exitosas –como a sueca dos anos noventa do século pasado- indícannos que a permanencia no capital durante un período medio é imprescindible para obter ese resultado, que nada garante. É irónico que o banco da neoliberal Aguirre acabe por ser nacionalizado. Non debe preocuparnos: o importante é que cace ratos, neste caso, que faga fluír o crédito, que sexa xestionado con profesionalidade e solvencia. Tamén os landesbank alemáns son públicos –e por certo algúns foron rescatados con recursos públicos non hai moitos anos-.

Afasta de min este cáliz

Sumar BANKIA e NGB non nos parece unha boa solución, nin técnica nin social nin política. Sería un apéndice dun proxecto con enormes dificultades e quebrantos, aínda non totalmente coñecidos, co seu centro de gravidade en Madrid. O nivel de risco para o futuro de NGB elévase en vez de reducirse. A solución fáise máis complexa, indeterminada e seguramente costosa. NGB deixa de ser un asunto específico na axenda política galega. Ademais, significaría unha reestruturación adicional de NGB, moi intensa (en rede de oficinas pero sobre todo nos servizos centrais), con perda suplementaria de empregos e desmantelamento de función directivas. Supón aplicar unha lóxica de recentralización financeira, afastando os centros de poder bancario dos aforradores, das familias e o tecido produtivo de Galicia. Devaluaríase así o valor de NGB, ao disolvela nun proxecto no que sería unha peza menor e periférica.

Sin embargo, a ruptura do dogma permite abrir o abano de opcións a disposición de NGB. Á alternativa auspiciada polos actuais xestores, con data límite en setembro, súmaselle a entrada con carácter estable no capital de NGB do Estado, reforzando o seu capital e garantindo a continuidade da autonomía do proxecto de NGB Unha sorte de banca rexional, co compromiso de actuar de xeito absolutamente prioritario no territorio de Galicia, con xestión independente e profesional.

DO SUICIDIO DE EUROPA Á EUTANASIA DO RENTISTA

Vivimos momentos decisivos en Europa, porque está en xogo a continuidade de integración tal e como a coñecemos, con singular incidencia en España. O noso futuro económico a curto prazo está condicionado polo financiamento externo da débeda pública e privada, nun momento en que se intensifica a desconfianza.

España debe simultaneamente continuar coa consolidación fiscal e o desendébedamento privado, ao tempo que debe impulsar o crecemento (e o emprego) para reconstituír as bases fiscais. Pero a consolidación provoca efectos recesivos a curto prazo, de intensidade variable en función da composición dos axustes, que en parte anulan o seu impacto sobre a redución do déficit público…Por iso a clave está no crecemento (acompañado dunha austeridade sostible, permítaseme a ironía).

¿Cómo podemos establecer unha traxectoria de saída da depresión na que estamos? Atrévome a esbozar algunhas ideas, que en conxunto forman unha política coherente:

1.    Establecer un calendario máis dilatado de consolidación fiscal, que sexa convincente e practicable, en vez de colocarse retos imposibles e lanzar programas improvisados e dificilmente verificables (como os dos 10.000 millóns de euros). O Fondo Monetario Internacional prevé que España acade o 3% de déficit público en 2018.

2.    En vez de poñer patas arriba o sistema de saúde –que funciona a un custe baixo en comparación internacional- ou o educativo –que ten marxe de mellora pero de novo é comparativamente económico-, actuemos expandindo a base fiscal, eliminando os desequilibrios existentes no sistema impositivo e revisando deducións, bonificacións e eliminacións de figuras tributarias. Os beneficios fiscais da Facenda central supoñen en 2012 38.000 millóns de euros….

3.    O crecemento será imposible se non flúe o crédito; o que non sucederá mentres o sistema financeiro estea atenazado polo derrube do sector inmobiliario. É imperioso por en práctica unha solución, inspirándose na que funcionaron hai algúns lustros nos países nórdicos. Mellor sen fondos públicos. Pero si hai que poñelos, adiante, sempre que teñan contrapartidas (participación no capital das entidades e recuperación con lucro, vg.)

4.    Actuar con decisión no ámbito europeo para evitar que, en palabras de Krugman, Europa se suicide –porque antes de que o consiga levará por diante o noso benestar e o futuro dos nosos fillos-. ¿Qué debería pasar na Unión Europea? Unha política fiscal expansiva dos países que teñen marxe –singularmente Alemaña, polo seu tamaño- e da Unión Europea, como tal, directamente ou a través do Banco Europeo de Investimentos. E deberiamos aproveitar a necesidade de emitir unha mensaxe de fortaleza aos mercados para reforzar con decisión o goberno económico de Europa, o que ten consecuencias inmediatas no plano político.

5.    Que se adoptase unha política monetaria máis favorable ao crecemento, xerando unha moderada inflación que desvalorizase o euro e erosionase progresivamente a débeda. ¿E os acredores? Creo que estarán mellor con esta solución que coa quita do 90% negociada en Grecia ou cun default…. Keynes teorizou no último capítulo da súa Teoría Xeral a eutanasia do rendista como aquela situación en que a dinámica dos tipos de xuro fai que estes baixen, o capital sexa abundante e só se compensen os sacrificios xenuínos. Hoxe, ou os rendistas europeos (tenedores de bonos e outros) aceptan algunha clase de eutanasia ou nos encamiñamos ao suicidio de Europa.

Alguén botará en falla a referencia á Xunta de Galicia. Ah!, ¿pero aínda existe como un actor autónomo de política económica?

UNHA REFORMA LABORAL DESEQUILIBRADA

O desemprego de masas seguirá sendo un grave problema social en España e en Galicia nos vindeiros anos, revelando a continuidade das dificultades económicas. Por moi ben que vaian as cousas –e poden ir mal- entraremos na vindeira década aínda cun nivel de paro por riba do existente no 2007. Polo tanto, o “mercado” de traballo amosa, desde unha perspectiva económica, graves deficiencias: non hai unha senda rápida de recuperación do equilibrio. ¿Por qué?

O diagnóstico do Goberno de España, implícito na reforma laboral en tramitación, pousa sobre a excesiva rixidez dos salarios e das condicións laborais. Dado que non hai un axuste abondo nos prezos (salarios), prodúcese nas cantidades (contratacións). A solución, tamén implícita, pero que se deriva claramente do texto da reforma, é simple: se hai unha deflación salarial significativa os empresarios poderán competir, co que contratarán máis traballadores, etc. O abaratamento do custe do despido facilitará as contratacións ao ter menos custe os erros ou a adaptación a condicións económicas cambiantes. Na nosa opinión unha versión renovada do conto da leiteira.

Esta argumentación ten unha certa credibilidade porque parécese a un proceso necesario na economía española nesta conxuntura. Só se parece. Debemos recuperar competitividade fronte ao exterior, o que significa que os salarios deben evoluír por baixo dos incrementos de produtividade. Por certo, recuperámola xa desde o inicio da crise e o acordo acadado entre empresarios e sindicatos hai poucos meses permitía intensificar este proceso nos vindeiros exercicios –acordo invalidado de facto pola reforma-. Quizais por esta razón a balanza comercial española está xa próxima ao equilibrio (descontando os rubros enerxéticos).   

Pero esta formulación indica que é posible actuar sobre cada un dos dous elementos da relación: o nivel salarial ou a produtividade. A reforma incentiva ao empresario a centrarse na primeira, por múltiples vías. As máis relevantes, pero non as únicas, son seguramente, a primacía outorgada aos convenios de empresa fronte aos do sector –favorecendo a competencia intrasectorial, que é a relevante, vía salarios e condicións de traballo- e as facilidades para o descolgue dos convenios –o que, combinado coa situación laboral traducirase nun rápido deterioro das condicións de traballo-. Camiñamos cara un menor nivel salarial. É difícil que non sexa esta a vía privilexiada de actuación.

¿E a produtividade? Convén distinguir entre o curto prazo e períodos máis longos. De xeito inmediato continuará o axuste vía cantidades (menos empregos), ao facilitarse e abaratarse tanto o despedimento individual como as solucións unilaterais (ERES non pactados), cun crecemento conxuntural da produtividade do traballo, incluída a substitución de traballadores “máis caros” por xóvenes máis económicos e subvencionados.. Agravando unha situación de desemprego que atopa as súas explicacións tamén na reconversión do complexo construción, nas dificultades de acceso ao crédito, na consolidación pública e no estancamento dos mercados europeos.

Nun prazo medio e longo os incentivos van por outro lado. Non vemos impulsos a centrase na mellora da produtividade. O contrato de formación é unha fórmula de precarización do emprego xuvenil. A dualización do mercado laboral, seguramente o seu principal problema, verase agudizada.

O problema central da reforma é que quebra o equilibrio precariamente conseguido nas relacións laborais, fomentando a individualización das relacións e, en todo caso, os acordos no ámbito da empresa (sempre que teña máis de 6 traballadores). Debilita de xeito notable a negociación colectiva –e con ela aos sindicatos-.É así unha opción extrema, que elimina o adxectivo “social” da economía de mercado, reescribindo de feito a Constitución neste ámbito. A ollada ao modelo alemán, sempre tan dependente da concertación, indícanos en que medida nos alonxamos dos mellores exemplos da Europa que trunfa.

O mercado de traballo é especial. Porque a mercancía que se negocia nel é inseparable das persoas que portan a capacidade de traballo. Cando establecemos de xeito permanente un mecanismo de depresión salarial estamos determinando o lugar que ocupamos na división internacional do traballo e o nivel da compoñente salarial do consumo.

A BANCA GALEGA, DE NOVO NA ENCRUCILLADA

(PUBLICADO EN LA VOZ DE GALICIA, 8 DE MARZO DE 2012)

A trepidante mutación do sistema financeiro en Galicia nos últimos tres anos colócanos de novo diante doutra encrucillada. NG Banco  ten só dúas opcións: ou consegue importantes achegas de capital que aseguren a súa continuidade como operador independente ou entrará na rolda de fusións prevista polas autoridades financeiras españolas, quedando ao sumo como unha marca vernácula dun gran grupo.

Dando por suposto a solvencia, parécenos mellor a opción que garante a independencia da entidade.Por tres razóns básicas.

Primeiro, por unha cuestión de poder. A reestruturación do mapa das finanzas en España está presidida pola lóxica da centralización. O Banco de España non ocultou a incomodidade que lle producían as competencias das comunidades autónomas na tutela e regulación das caixas de aforro. Ademais, as solucións adoptadas privilexiaron a busca de tamaño. Como consecuencia, Madrid, sobre todo, e en segundo lugar Cataluña concentran máis poder financeiro que antes, quedando só versos soltos noutras áreas (País Vasco, Aragón, Andalucía). Ter ou non unha entidade con raíces en Galicia non debería sernos indiferente, pois os bancos son nódulos decisivos dese sistema nervioso tan ramificado que é o tecido económico. Se están ben regulados e administrados son elementos de estabilidade e impulso e concentran funcións de alto nivel no universo da economía.

Segundo, pola relevancia da contar con traxectorias diversas. O Banco Pastor entrou a formar parte do Banco Popular (fusión por absorción). Preferimos que no outro gran operador propio que sobrevive en Galicia a solución sexa distinta para experimentar un camiño alternativo. Nun contexto tan incerto como o que padecemos, ten valor podermos dispor de opcións variadas, o que reduce o risco. Non desprecemos esta baza.

Terceiro, polos efectos sobre a competencia. Calquera fusión posible de NG Banco supón sumarlle á súa hexemónica presenza en Galicia o peso dun gran grupo español. Mentres que a súa permanencia independente facilita a elección entre un número superior de opcións para os cidadáns, as empresas e as administracións de Galicia.

Agardemos entón que as xestións emprendidas desde a dirección de NG Banco dean os seus froitos rapidamente. Facilitemos tamén a entrada de pequenos e medianos aforradores e a elevación da porcentaxe de capital de NovaCaixaGalicia. Con solvencia, a pervivencia dunha entidade autónoma, coas raíces (o mercado) e a cabeza (a sede social) en Galicia é a mellor das alternativas.

E reivindiquemos diante das autoridades españolas un tratamento neutral. ¿Por qué só están dispostas axudas públicas en forma de esquema de protección de activos cando se producen fusións? Deberían aplicarse cando garanten un proxecto viable para una entidade. Rajoy ten a palabra.

O FINAL DO MODELO RODRÍGUEZ

Nas apreciacións sobre o BNG que sae da asemblea de xaneiro prevalecen aromas de continuidade e,singularmente, a idea de que a UPG gaña sempre e continúa a manter un ferreño control sobre unha organización convulsa. Porén, caben outras visións, máis debruzadas nos elementos de ruptura coa tradición. Esa ruptura está simbolizada por dúas persoas, unha que entra e outra que sae.

A que entra, Jorquera. Até o de agora a UPG preferira sempre vestirse de moderación na oferta aos cidadáns, representando a idea (só moi parcialmente correcta) de que sectores diversos na súa condición social ou posición ideolóxica tiñan cabida na fronte. E disfrazando deste xeito o seu predominio interno e unha ideoloxía desfasada e con escaso predicamento público en toda Europa occidental. Esa era a fórmula que con tanto éxito ensaiou con Beiras. Unha mecánica robusta e simple, de socialismo real, e un acabado de mercado occidental; á que Beiras aportaba ademais o encanto do enfant terrible e a febleza do Peter Pan que se resiste a madurar –e polo tanto que renuncia a disputar o dominio do aparato-. Agora, a través de Jorquera é a propia UPG a que asume a candidatura á presidencia da Xunta de Galicia –se ben é posiblemente o dirixente actual máis capaz e homologable-.

A que sae, Rodríguez, don Francisco. Que preferiu sempre o control dos aparatos e as conciencias ao brillo diante dos focos, que tanto desgastan, evitando así someterse ao escrutinio dos que con tanta saña botan sal nas feridas.  O modelo Rodríguez (que se presenten outros mentres controlemos nós) remata neste cónclave e ábrese unha etapa de incerteza. ¿Por qué?

Porque o mesmo sucede do outro lado. Beiras por fin medrou e até engaiola coa estética da derrota, lembrando a un Stefan Trofimovich que só descubre a fibra moral necesaria cando o seu tempo está pasado. Aymerich espertou finalmente para recoñecer que a UPG, pese ás promesas, non ía aceptar o seu rol de mascarón de proa do BNG desta década. O certo é que ambos configuran unha alternativa sólida, con mellor aceptación social e un notable apoio interno, por máis que de contornas ideolóxicas difusas. Polo tanto, a UPG ve seriamente ameazado o seu papel hexemónico, o que impide a repetición do modelo Rodríguez. E, paréceme, as novas xeracións de cadros deste singular partido son incapaces de comprender por qué ceder esa parcela de poder político cando, por exemplo, un destacado militante como Miguel Fernández Lores é Alcalde de Pontevedra hai trece anos. Entenden que a sociedade perdeu o medo a ese fantasma que percorre Galicia e poden xa facer política sen intermediarios.

O que abre unha nova etapa no BNG, non exenta do risco de ruptura. A UPG pode estar tentada a facilitar a saída da organización dunha parte dos seus opoñentes, para minimizar os riscos de ser derrotada –aínda asumindo un custe electoral a curto prazo-. E a alianza vencida non pode deixar de reclamar unha cota relevante de participación nas decisións –e nas listas-, so pena de quedar reducida á irrelevancia. Sabendo que fora pode haber tamén un futuro. A xestión desta tensión impórtanos a todos os que militamos no progresismo e no galeguismo.

O DRAMA DO PARO

O pasado venres publicáronse os datos da EPA do último trimestre de 2011. Absolutamente desesperanzadores. Mirémolo por onde o miremos. O incremento do desemprego en España (577 mil parados máis nese ano) correspóndese na súa integridade á destrución de emprego (-600 mil ocupados menos), na construción, na industria e nos servizos, por orde inversa de intensidade. A pesar de gañar competitividade relativa nestes últimos tres anos a caída da demanda interna, privada e pública, é de tal intensidade que produce un axuste de capacidade. Que no cadro laboral afecta máis aos contratados temporais que aos fixos, pero tamén toca a estes; a homes e mulleres; e a todas as franxas de idade por baixo dos 50 anos; a autónomos que tiran a toalla e a asalariados que son despedidos. O drama trasládase ás familias: 1,575 millóns de fogares con todos os seus membros en idade activa en paro.

Galicia segue un camiño similar, con algunhas variantes significativas. Anotemos dúas: o incremento do número de parados (+36.900, un 18,1%) débese á redución do número de ocupados (-20.100) pero tamén á expansión dos activos (+16.800). Os empregos caen no sector primario e na construción, practicamente están estabilizados nos servizos e descenden en picado na construción. Pero teñen un repunte na industria. ¿Cómo explicar estas variantes? Precísanse máis análises dos fluxos migratorios e das decisións en relación coa actividade. Pero un dos compoñentes principais da expansión dos activos en España foi desde o 2000 un saldo migratorio moi positivo, que desde hai tres anos minimizouse, sen que tivera un impacto similar en Galicia.

 En relación coa evolución sectorial da ocupación, destaca a diferenza entre a evolución do emprego na industria e o índice de produción industrial. Até novembro o IPI tiña en Galicia un comportamento peor que o conxunto de España. Moito nos tememos que no ano 2012 as dificultades nos mercados sexan trasladados ao emprego no sector industrial, provocando unha evolución negativa do desemprego neste sector. E que a continuidade dos axustes de persoal no sector público agudicen as dificultades.

Ademais, todas as previsións económicas para España indican unha caída da produción no 2012 que nos vai situar entre 5.5 e 5.8 millóns de parados. A conxuntura vai ser gravísima (tamén en Galicia, por suposto).

Precisamos impulsos de crecemento, como sexa. Da Unión Europea como tal; dos países menos endebedados ou con menos déficit; da moderación salarial que mellore a nosa competitividade; dunha política de incentivos que favoreza o investimento empresarial e unha maior produtividade; dunha redución do ritmo de axuste do déficit público que provoque un impacto negativo menor….Precisamos unha inflación europea algo maior, que reduza a carga da débeda e mellore o tipo de cambio do euro con outras moedas. Precisamos que flúa o crédito. Precisamos que alguén debuxe un horizonte de esperanza.

Sen esquecernos do drama das familias sen ingresos de mercado, ás que só o mantemento da solidariedade pública pode aliviar algo a situación. Ninguén pode defender nesta situación que é a súa renuncia á busca activa de emprego o problema. Favorezamos a súa empregabilidade pero evitemos á emerxencia dun drama social de cariz decimonónico. 

¿AUSTERIDADE SEN CRECEMENTO?

Pasou xa un mes desde que Mariano Rajoy preside o goberno de España. E foron sucedéndose noticias e previsións de índole económica, case todas negativas. A economía española entrará nunha fonda recesión en 2012, que persistirá ao longo do ano seguinte, agudizando até extremos insoportables o drama do desemprego. A obsesión polo cumprimento dos obxectivos de déficit afectará á baixa á oferta de servizos básicos e reducirá o poder adquisitivo da maioría dos españois. E este intenso axuste fiscal afondará a caída do produto e, polo tanto, dos ingresos públicos, nun circulo vicioso nefasto. Só a evolución da prima de risco da un respiro, pola inxección de liquidez do pasado decembro por parte do BCE, que relaxa algunhas das tensións nos mercados monetarios.

Soubemos do pragmatismo de Rajoy –unha forma elegante de denominar o incumprimento das súas promesas previas-: subiu os impostos ás rendas do traballo e moito nos tememos que pese aos desmentidos actuais tamén suba o IVA nos próximos meses. Preocúpanos porén a cacofonía na condución da política económica. A decisión de non designar un vicepresidente económico conduce á acefalia nun ámbito decisivo e no que o Presidente, por razóns de imaxe, non vai dar a cara. Redúcese así a confiabilidade. E sorpréndenos negativamente a ausencia dun programa orientado ao crecemento. A austeridade en se mesma reduce a actividade económica. Pero só saímos desta se hai crecemento. ¿Cómo conseguilo na complicada situación española?

Primeiro, cunha política de resolución da crise bancaria, que permita a fluencia do crédito a particulares e empresas. Esta política debe garantir que os recursos públicos necesarios para o saneamento do sistema financeiro sexan a contrapartida dunha participación transitoria do estado no capital das entidades que reciben axudas, para facer posible a recuperación futura dos recursos, unha vez que o mercado se estabilice.

Segundo, cunha política favorable ao crecemento e o emprego, que debe ter como obxectivo central o incremento da produtividade dos distintos factores de produción. A imprescindible moderación salarial dos próximos anos (evolución do salario en termos reais por debaixo do crecemento da produtividade, tal como acordaron patronal e sindicatos recentemente) debe ser a contrapartida do mantemento dos dereitos básicos dos traballadores e dunha decidida implicación empresarial no cambio do modelo produtivo (internacionalización en dirección a países emerxentes, fomento da aprendizaxe continua, incorporación da innovación e o desenvolvemento como unha función normalizada da empresa....). A ralentización do ritmo da consolidación fiscal, previo acordo europeo, permitirá que o conxunto da demanda interna se comporte algo mellor, facilitando a recuperación do ton económico.

Terceiro, cunha política de eficiencia pública, eliminando gastos superfluos pero tamén ampliando e mellorando a base tributaria para garantir o mantemento dos servizos básicos do estado do benestar. O compromiso necesario coa sustentabilidade da débeda é compatible con déficit públicos moderados que tendan a equilibrarse ao longo do ciclo, sempre que teña lugar o crecemento da economía. A orientación do gasto público cara aos servizos básicos e a creación das condicións do crecemento obriga a revisar tamén moitas decisións en materia de infraestruturas, ou fomento empresarial para garantir a súa eficiencia. Hai decisións fiscais ou en materia de infraestruturas que a administración central non tomaría hoxe. Pero en todas as casas cocen fabas. A Comunidade valenciana aparece como un paradigma de mal uso dos fondos públicos, en proxectos faraónicos cos pés de barro financeiros. O concello de Madrid é o exemplo máis nítido dun endébedamento insostible na esfera municipal, alimentado de xeito paralelo á burbulla inmobiliaria. Nada disto debe volver a repetirse en ningún nivel da administración. Pero agora é unha tarefa titánica minimizar os custes derivados de proxectos insensatos ou de opcións pouco eficientes.