O momento Coiote

Mariano Rajoy felicitouse de conseguir unha liña de crédito de até 100.000 millóns de euros dos socios europeos, marchou á Eurocopa, satisfeito, e non quixo pronunciar a palabra rescate-. Sen embargo, un rescate é xustamente iso: como non es quen de saír polos teus propios medios do foxo no que estás metido (neste caso, como non podes financiarte no mercado para prestar a Bankia o capital que precisa para sobrevivir) un organismo especializado presta unha axuda -e como non podía ser doutro xeito nestes tempos mercantilizados, cobra duramente por auxiliarte-

Claro que as institucións europeas poderían –incluso deberían- prestar directamente ás entidades bancarias en problemas. Pero esa negativa a constituír un embrión de unión bancaria é parte xustamente das dificultades que vive Europa. A Merkel non se lle oculta que comezar por encargarse dos bancos en dificultades é o primeiro paso para ocuparse tamén directamente dalgúns dos problemas dos países intervidos. E a súa opinión pública toleraría malamente meter máis diñeiro do contribuínte alemán para lanzar outro salvavidas aos manirrotos GIPSI. E os países xa auxiliados (é un dicir…) reivindicarían a aplicación da cláusula da nación máis favorecida. ¿Por qué a España si e a nós non? Por iso, desde a posición egoísta en que está instalada a dirixencia europea, é preferible que sexan os propios gobernos os responsables de tratar coas entidades financeiras con furados no seu balance –e desde a esfera común ao sumo ábreselle, unha liña de crédito, en condicións de mercado e, ás veces, mandátase ao BCE para que inxecte liquidez nos bancos en condicións favorábeis-. Por certo, ¿alguén entende por qué o BCE pode ofrecer montañas de liquidez aos bancos ao 1% pero aos estados hai que cargarlle un interese de mercado? Son as normas, dise. Pero houbo máis de tres anos para modificalas.

Encomendar aos gobernos asfixiados unha operación adicional de salvamento pode quebralos –ilustrando así a miopía europea-. Aumenta a débeda, obriga a xerar un superávit adicional para devolver os xuros e, sobre todo, desvela a ausencia dunha armazón común de seguranza mesmo en conxunturas críticas. A fatal conexión entre un rescate puramente bancario e un rescate soberano está xa trazada. Quizais isto serva para esclarecernos unha parte das razóns polas que os rescates non están funcionando. Condenar a un país a unha sobredose de austeridade fai coincidir a caída do consumo privado e do consumo público; e elimina calquera posibilidade, por remota que fose, de espertar do investimento. A demanda interna, aínda máis polo chán. Deste xeito a austeridade anúlase a si mesma, nunha espiral autodestrutiva, na que está a economía grega e, con diferentes niveis de intensidade, outros países europeos. Por iso é tan importante edificar unha sólida e eficiente rede de seguranza europea, que preste axuda nunhas condicións aceptábeis. Grecia ten que construír un estado eficaz, cobrar impostos, etc. etc. Efectivamente. Favorezamos en consecuencia una situación en que isto sexa posible; insiramos neste proceso a maior parte da sociedade grega –hoxe non o está-, renegociando o memorando si é preciso, démoslle tempo para construír institucións eficaces. E si, sexamos esixentes en que cobren impostos, ofrezan información veraz, reduzan a burocracia e instilen competencia en mercados pechados.

¿Cál é a outra parte das razóns do fracaso dos rescates? Parafraseando a Arquímedes, precísase un punto de apoio para comezar a moverse. Nestas economías, entre as que está a nosa, ese punto está no exterior. Son condicións necesarias para superar a doenza impulsar o crecemento –é posible con custes limitados, capitalizando o BEI, por exemplo, con efecto multiplicador relevante- e tolerar un nivel de inflación maior que o actual. Algúns países de Europa teñen marxe e deben usalo polo ben de todos (incluídos eles mesmos)

Europa asómase ao precipicio, aproxímase o momento Coiote. No vindeiro Consello europeo temos unha oportunidade –posiblemente sexa a última- para endereitar o rumbo. ¿Tenderemos unha ponte ao futuro ou limitarémonos a un gastado anuncio de bos propósitos –un paso á fronte precipitándonos no baleiro-?

¿NON HAI ALTERNATIVA?[

¿NON HAI ALTERNATIVA?[1]

(Publicado en El País -Galicia, maio de 2012)

Feijóo, o noso Presidente, leva uns meses sen discurso sobre a situación económico-social de Galicia. Antes, Zapatero cargaba con todo. Asumira un papel que Daniel Pennac, nun magnífico libro, Au bonheur des ogres, consideraba indispensable: o de bouc-émissaire –seguramente porque lera a R. Girard-. Pero ese alibi foise co vento e xa non hai sufridor ao que cargar as culpas. ¿Qué nos pode dicir agora? Se lera a Sartre, que os culpábeis son os outros: Rajoy (pode pensalo pero non dicilo en alta voz) ou a herdanza recibida (xa non cola) ou a oposición que non colabora (non é compatible coa súa enerxía sarkosiana). Por iso, agora, o noso Presidente, cala, abrumado pola situación, procurando que non ollemos para il para procurar solucións. Pero se non é útil en tempos duros,  ¿para qué sirve a autonomía?

Ímosllo dicir. O País Vasco celebrou, hai pouco máis de tres anos, ao tempo que Galicia, eleccións autonómicas. Gañou o PSE, con Patxi López, reemprazando ao PNV, despois de décadas. En Bilbao, hai poucos meses, chamoume a atención a sensación de prosperidade que se vivía no ambiente, comparativamente con Galicia –tamén de tranquilidade polo fin de ETA-. Non non deixemos levar por sensacións, Consultemos as estatísticas.

Entre o primeiro trimestre do ano 2009 (as eleccións foron o 1 de marzo) e o de 2012 Galicia aumentou nun 65% a súa taxa de desemprego (102.900 parados máis, até o 20.2%) mentres que o País Vasco incrementouna nun 31% (31.600 parados máis, situándose no 13.5%). Destruíronse en Galicia 118.000 empregos, en termos netos; en Euzkadi, 48.100.

¿Lembran vostedes o primeiro mandamento do contrato de Feijóo con Galicia? Era, cito textualmente, “recuperar a senda da creación de emprego”. ¿Terá o noso Presidente que recoñecer aquí un primeiro e decisivo fracaso?

O País Vasco creceu nos últimos dous exercicios (2010/2011) un 2.2% en termos reais; Galicia, só un 0.4%. E así sucesivamente. Poderiamos seguir coas cifras, pero xa abondou. 

¿Ten máis competencias o País Vasco no ámbito económico? Si, pero marxinalmente: unha pequena diferenza na xestión das políticas activas de emprego. ¿Ten máis recursos? Sen dúbida, o sistema de concerto outorga máis financiamento á comunidade autónoma, pero ven sendo así desde hai lustros. Non, non é aquí onde está o compoñente diferencial. Algo pode influír o fin de ETA, equilibrando a situación (normalizándoa) co conxunto de España. Pero seguramente o que marca a diferenza é o uso do autogoberno a favor do crecemento (Goberno López) fronte a unha xestión sen norte, aparentemente obsesionada pola austeridade cega (Goberno Feijóo) –aínda que duplicará a débeda no seu mandato-.

Non, o responsable da crise non é Feijóo. Pero o exemplo vasco indica que se pode facer mellor. Cando menos a diferenza entre esa comunidade e a nosa debería ser asumido polo Presidente. Nun contexto de extrema dificultade, uns vao bem e outros mal, que diría Fausto. Non son o mesmo unhas e outras políticas.

---

[1] As referencias francófilas, unha homenaxe á victoria de Hollande.

LECCIÓNS DA CRISE

Se algo aprendemos nesta crise é o carácter sumamente especial do sector financeiro. Os gobernos deixan quebrar pequenos negocios, pequenas e grandes empresas –aínda que procuren axudalas ou, nalgúns casos, mantelas vivas artificialmente-. Pero é moito máis difícil que deixen caer a un banco, sen optar antes por experimentar todas as solucións, incluída a nacionalización, total ou parcial. ¿Non se lembran de Rumasa, un holding con 17 entidades bancarias? ¿Ou de Banesto? ¿Ou da CAM, Cajasol e outras moi recentemente? E agora Bankia. Pasa en todo o mundo –por máis que algúns reputados economistas digan o contrario-. ¿Por qué hai esa sobre protección aos bancos, sobre todo aos que son too big to fail?

Polo risco de contaxio. O sistema bancario comercial está tan interrelacionado entre si e co resto da economía que unha quebra provocaría un colapso do conxunto. Non só padecerían os accionistas (como en calquera quebra, e resulta normal), ou os obrigacionistas (entre os que estarían os titulares de depósitos), se non todos aqueles que tiveran relacións con estes; o medo envenelaría ao entramado económico, conxelándoo. As externalidades negativas son tan grandes que o estado se e na obriga de intervir para evitar males maiores. Por certo, xa en épocas normais funciona o Fondo de Garantía de Depósitos que, até un límite, protexe aos titulares evitando os pánicos bancarios (que destrozan a calquera entidade) e outros mecanismos.

Derivemos dúas consecuencias. A primeira, que accionistas e directivos do sector financeiro viven nun mundo maravilloso. Mentres as cousas van ben, obteñen unha máis que notable remuneración polos seus esforzos ou o seu capital; e se van mal está a rede do estado para protexelos fronte as adversidades. Certo, os accionistas perderán unha proporción do seu capital e isto debería facelos máis responsables. Pero, ¿os directivos? Como as remuneracións variables tender a ser independentes dos resultados a longo prazo, a asunción de riscos excesivos, se ten un premio a curto, convértese nunha boa estratexia. Cando non existen accionistas, como nas caixas, e os altos directivos son os reis do mambo pola irresponsabilidade ou neglixencia dos membros dos consellos de administración os freos son menores. Non, o problema central das caixas non foi a excesiva politización; foi o poder sen disciplina da tecnoestrutura, que diría Galbraith. Por iso é tan importante a transparencia sobre soldos e incentivos; e a creación de marcos onde as responsabilidades estean claras.

A segunda, que a intervención do estado, cando teña que producirse, terá que ir acompañada da asunción de perdas e responsabilidades polos causantes da situación; e presidida por unha estratexia de recuperación dos recursos. Rato advirte aos accionistas qeu perderán coa intervención de Bankia. E que non pode ser doutro xeito, pois perderían máis sen a intervención, investiron mal e permitiron aos xestores (ao propio Rato) tomar decisións equivocadas. E se houbo decisións adoptadas con criterios pouco profesionais, os xestores deben ser levados a asumir as súas responsabilidades (e, desde logo, a quedarse sen primas, bonus e premios de xubilación). Pero agora a entrada de recursos públicos ten que crear as condicións para que poida ser viable a entidade e polo tanto os novos accionistas maioritarios (todos nós) poidan vender cando, dentro de sete ou dez anos, o seu valor de mercado estea plenamente recuperado.

Dous apuntes finais. Non debemos permitir a introdución de deseños ideolóxicos tamén no sistema financeiro. A recentralización non é unha solución. Sumar Bankia con NGbanco e CaixaCatalunya fai máis complexa a solución e non responde á orixe dos problemas. As caixas vascas son as máis solventes –porque se centraron no seu territorio e adoptaron as pautas do negocio tradicional-. E o carácter público de algún banco comercial non debería asustarnos, se é transitorio e funciona sen vantaxes especiais.

Pero  tampouco o carácter rexional ou público son garantía en si mesmo de adecuado funcinamento. Os landerbanken rescatados en Alemania serían un exemplo máis. O reto é sempre ter un sistema regulatorio que inhiba os riscos excesivos, un esquema de supervisión eficiente e un sistema de incentivos adecuado para os que deben tomar as decisións nas entidades.

BANKIA E NGB

(publicado en La Voz de Galicia, xuño 2012)

A aínda inconclusa crise de BANKIA evidencia o fracaso da estratexia do goberno pero abre algunha perspectiva nova para NGB. Vaiamos por partes.

Con BANKIA, o goberno perde crédito.

É difícil achacar esta crise á herdanza, cando a indefendible xestión estivo a cargo de profesionais de confianza do Partido Popular e, incluso, de Rato, unha das súas figuras de máis relumbrón, logo do encarnizado enfrontamento entre Gallardón e Aguire. Por non falar de Bancaja. Ademais, o espectáculo ofrecido, que Draghi critica acerbamente, pon en dúbida a capacidade xestora do goberno Rajoy. Denigrar ao supervisor non axuda, cando restaurar a confianza na capacidade autónoma de España parecía ser a liña estratéxica. Dificultar a aclaración das responsabilidades, tampouco, cando se predica transparencia plena.

O peor: unha sensación acentuada de improvisación. Aínda non sabemos cantos recursos serán precisos para o saneamento definitivo da entidade nin quén ou cómo vai pagar. Ao tempo que se despreza a axuda de Bruxelas, cando será imprescindible. Este é o principal erro, que deberá ser enmendado en breve

Digámolo con claridade. O saneamento do sistema financeiro é unha condición indispensable para a recuperación. Precisaranse ducias de miles de millóns de euros (algunhas estimacións falan de 100.000 millóns) para compensar as perdas derivadas da explosión da burbulla inmobiliaria –como explicou nestes mesmas páxinas Manuel Lago-, sobre todo, pero tamén o menor valor das entidades participadas e os efectos da crise sobre a morosidade de familias e empresas.

¿Quén vai achegar estes fondos? Os que precisen os bancos máis saneados, eles mesmos ou os seus accionistas Pero, para as entidades na órbita do FROB, sobre todo despois da experiencia de Bankia, terán que ser fondos públicos. O que se pode discutir: en qué proporción de España ou de Europa, ou , se queremos ser máis realistas, cómo os vai facer Europa chegar ás entidades. Os que protestan pola achega de recursos públicos descoñecen a historia e ignoran que as alternativas son todas peores. ¿Deixamos caer a Bankia? Pero, ¿garantimos o diñeiro dos depositantes? ¿Só co Fondo de Garantía de Depósitos? Non. A discusión real é se van ser recuperados, en vez de socializar perdas. As experiencias exitosas –como a sueca dos anos noventa do século pasado- indícannos que a permanencia no capital durante un período medio é imprescindible para obter ese resultado, que nada garante. É irónico que o banco da neoliberal Aguirre acabe por ser nacionalizado. Non debe preocuparnos: o importante é que cace ratos, neste caso, que faga fluír o crédito, que sexa xestionado con profesionalidade e solvencia. Tamén os landesbank alemáns son públicos –e por certo algúns foron rescatados con recursos públicos non hai moitos anos-.

Afasta de min este cáliz

Sumar BANKIA e NGB non nos parece unha boa solución, nin técnica nin social nin política. Sería un apéndice dun proxecto con enormes dificultades e quebrantos, aínda non totalmente coñecidos, co seu centro de gravidade en Madrid. O nivel de risco para o futuro de NGB elévase en vez de reducirse. A solución fáise máis complexa, indeterminada e seguramente costosa. NGB deixa de ser un asunto específico na axenda política galega. Ademais, significaría unha reestruturación adicional de NGB, moi intensa (en rede de oficinas pero sobre todo nos servizos centrais), con perda suplementaria de empregos e desmantelamento de función directivas. Supón aplicar unha lóxica de recentralización financeira, afastando os centros de poder bancario dos aforradores, das familias e o tecido produtivo de Galicia. Devaluaríase así o valor de NGB, ao disolvela nun proxecto no que sería unha peza menor e periférica.

Sin embargo, a ruptura do dogma permite abrir o abano de opcións a disposición de NGB. Á alternativa auspiciada polos actuais xestores, con data límite en setembro, súmaselle a entrada con carácter estable no capital de NGB do Estado, reforzando o seu capital e garantindo a continuidade da autonomía do proxecto de NGB Unha sorte de banca rexional, co compromiso de actuar de xeito absolutamente prioritario no territorio de Galicia, con xestión independente e profesional.