ANATOMÍA DUNHA PERDA

(PUBLICADO EN ECO.REVISTA DO EIXO ATLÁNTICO, Nº 246, NOVEMBRO 2011)

Esta intensa e duradeira crise sistémica é un tsunami devastador que leva por diante todo o que non é impecablemente sólido. Cólase en todas as fendas para desfacer as xuntas frouxas e acabar por esnaquizar as estruturas aparentemente máis sólidas. Así sucede tamén en Galicia. Despois de tres anos, as dúas caixas de aforros, emblemas do poder financeiro local, disólvense nun banco do que detentarán unicamente unha participación minoritaria no capital, e o seu valor patrimonial, de acordo coas firmas de auditoría (tres) que realizaron o traballo para o Banco de España, é un pálido reflexo do que algunha vez foi. E o Pastor disólvese nunha entidade maior, da que en todo caso a Fundación Barrié seráo segundo maior accionista.

Para evitar confusións: este resultado non estaba predeterminado. O tsunami, por continuar coa metáfora, aproveita calquera debilidade para o seu labor de destrución. Pero, por centrarnos no caso español, os bancos (en conxunto) eran máis sólidos que as caixas (en conxunto). E algunhas entidades de aforro efectuaron unha prudente xestión dos anos da burbulla (Kutxa, Ibercaja, La Caixa, Unicaja, entre outras) o que lles permite sortear ben as ondas do temporal que a prolonga. Polo tanto, o final non estaba escrito . Foi consecuencia da interacción de decisións que adoptaron distintos axentes coa inversión da conxuntura que ten lugar en 2008. De relacións de poder determinadas e de incentivos inadecuados, basicamente, que emerxen cando unha crise sistémica desvela todas as debilidades.

As caixas de aforro (Caixa Galicia e Caixa Nova) eran cada unha a peza mestre do poder financeiro de elites locais (políticas, económicas, sociais), ás que servían financiando actividades e proxectos. Eses grupos de poder confiaron na pericia dos directores xerais que eran nelas primus inter pares e que acabaron por autonomizarse, con proxectos persoais máis ambiciosos. .O resultado actual certifica o fracaso desas elites, que non souberon conservar o seu corazón bancario.

Ao tempo, hai que constatar que os trinta anos de autonomía foron inútiles para exercer o control democrático das entidades sociais de crédito e aforro. O poder autonómico consentiu, nun pacto implícito con eses grupos dirixentes locais, que as entidades se situasen á marxe da súa tutela efectiva, facilitando a continuidade do reinado dos directores xerais. O único intento que houbo de modificar esta situación (2009) foi tardío e parcial. Pero sobre todo extemporáneo, cando a sorte estaba decidida porque o cancro da cobiza e a irresponsabilidade xa fixeran o seu solapado traballo de corrosión interna.

Na acción durante a burbulla inmobiliaria reside o núcleo da doenza que debilitará ate o extremo ás caixas galegas –e, até onde sabemos, tamén ao Banco Pastor-. Xustamente, en Galicia como noutros lugares, os Directivos das caixas prevalecían sobre o Consello,  acababan por ser decisivos na selección dos membros que o integraban e impoñían os seus intereses. Así, as caixas galegas, a diferenza das vascas, por exemplo, saíronse do seu territorio natural e da súa clientela tradicional, para perseguir aventuras financeiras, co obxectivo de manter posicións no ranking e elevar a taxa de rendemento.Nun mercado en crecemento sen control, un novo entrante capta unha proporción elevada dos clientes máis problemáticos, que as outras entidades refugan, sobre todo se as sucursais abertas deben amortizarse  en escasos meses; algo similar sucede coas promocións inmobiliarias. Así, as caixas (e tamén o Banco Pastor) entran a formar parte da economía de casino…. E acaban por cargar o seu balance con solos que agora nada valen, con promocións a medio construír e con vivendas que os seus propietarios non poden xa pagar, ambas cun valor de mercado moi por baixo do dos créditos concedidos..Todo isto mentres o supervisor miraba para outro lado e a comunidade autónoma renunciaba a exercer as súas funcións.

Da crise nacerá un novo sistema financeiro, de contorna aínda imprecisa. Seguramente máis concentrado,e, agardemos, mellor protexido fronte ao risco e cunha supervisión máis eficaz. En España temos algunhas certezas. As máis relevantes, que algunhas entidades sairán reforzadas, o modelo de caixas periclitou e as comunidades autónomas perderon capacidade de influencia. Santander, BBVA e Caixa Bank serán os axentes destacados do sistema, con capacidade para seguir medrando a costas de entidades con problemas -e baixa valoración-.

Pero tamén permanecen algunhas incógnitas. Sobre a capacidade de resistencia doutras entidades “de mercado”, de Bankia á resultante da absorción do Pastor polo Popular. Porque seguen a manter un alto risco inmobiliario e precisarán máis capital.

E tamén sobre o futuro da rede FROB, coa CAM, CatalunyaCaixa, Unnim e NovaCaixaGalicia, de momento. O fondo público desfarase nun prazo prudente da súa parte se os actuais xestores non son quen de atopar compradores para unha fracción substancial do capital nos vindeiros dous meses, garantindo o futuro da entidade. Toda opción que reforce o peso da caixa (convertida en fundación ) no capital do banco é interesante: porque permitiría ter un núcleo de control que garantise o mantemento da sede social en Galicia e elevaría a participación en beneficios para nutrir a obra social. Dada a valoración de NCG, ¿sería boa idea investir tres ou catrocentos millóns de euros con este obxectivo?